Dossier Spreekrecht: 'Het kind weegt te licht'

Onderzoeksresultaten

Het Kinderrechtencommissariaat, De Orde van Vlaamse Balies en de Gezinsbond deden met wetenschappelijke medewerking van prof. dr. Charlotte Declerck, UHasselt, een praktijkonderzoek naar het spreekrecht van het kind voor de Nederlandstalige familierechter. De familierechtbanken en de hoven van beroep ontvingen een vragenlijst die peilt naar de toepassing van het hoorrecht in de praktijk. Op basis van diezelfde vragenlijst interviewden we kinderen en jongeren. Hun ervaringen en noden toetsten we aan de hedendaagse praktijk van het horen.

Het Kinderrechtencommissariaat geeft deze aanbevelingen

• Als ouders gaan scheiden moeten àlle kinderen en jongeren de kans krijgen om te spreken met de familierechter. Praat mét de kinderen in plaats van over de kinderen. Het gaat over hun leven.
• Als ouders een overeenkomst maken over de verblijfsregeling van de kinderen moeten ze beslissingen motiveren en duidelijk maken waarom die in het belang van hun kind zijn. We vragen de wetgever om concrete criteria daarvoor, die de familierechter kan toetsen.
• Voer het gesprek op maat van kinderen en jongeren.
  • Laat ze meebeslissen over het tijdstip en neem genoeg tijd.
  • Kies een kindvriendelijke plaats. De zittingszaal is dat niet.
  • Denk na over het format van het gesprek – vraag en antwoord, of bijvoorbeeld eerst een tekening? – en stem dat af op maat van het kind.
  • Organiseer extra multidisciplinaire opleiding voor familierechters.
  • Geef kinderen en jongeren altijd de mogelijkheid om een vertrouwenspersoon mee te brengen. Aan de wetgever vragen we om daarvoor criteria uit te werken.
• Verspreid toegankelijke informatie voor kinderen en jongeren. Informeer over het spreekrecht en wat ervan te verwachten. Installeer ook een aanspreekpunt met e-mailadres waar minderjarigen zelf, zonder tussenkomst van ouders, kunnen vragen om de familierechter te spreken.
• Informeer de kinderen en jongeren voor, tijdens en na de zitting. Kinderen en jongeren horen na het gesprek met de rechter vaak niets meer. Hierdoor ontstaat de indruk dat alles boven hun hoofd beslist wordt. Communiceer over de genomen beslissingen.

Over de studiedag

Tijdens deze studiedag werden de rapporten die tot stand kwamen op basis van de interviews met kinderen en jongeren en de kwantitatieve enquête bij de rechters en raadsheren uit de Vlaamse familierechtbanken, voorgesteld en toegelicht. Samen met experten gingen we dieper in op de resultaten van dit onderzoek en bespraken we de aanbevelingen. Het programma zag er als volgt uit:

• Welkom, Caroline Vrijens, kinderrechtencommissaris
• Getuigenis van een jongere
• Dossier spreekrecht: bevraging kinderen en jongeren, Sofie Van Rumst, beleidsadviseur Kinderrechtencommissariaat
• Dossier spreekrecht: bevraging familierechters, dr. Ulrike Cerulus, jurist studiedienst Orde van Vlaamse Balies
• Getuigenis van een jongere
• Spreekrecht in rechtsvergelijkend perspectief, prof. dr. Charlotte Declerck, Universiteit Hasselt
• Getuigenis van een jongere
• Effectief communiceren met kinderen, prof. dr. Sarah Bal, klinisch psycholoog voor kinderen en jongeren, Universiteit Gent
• De Kindbehartiger, Marieke Lips en Bjorn Verhelst
• Panelgesprek met betrokken actoren uit de praktijk. Moderator: Fien Sabbe. Panelleden: Daniel Van den Bossche, familierechter - Sara Van den Abeele, justitieassistent - Rosemarie De Man, advocaat - Sarah Bal, psycholoog - Mia Claes, bemiddelaar - Yorn, jongere - Evelyn Merkx, doctoraatsonderzoeker UGent
• Afsluitende beschouwingen, Vincent Van Quickenborne, minister van Justitie